W zabudowie wiejskiej ok. 70% kubatury ogrzewanej jest piecami węglowymi. Struktura indywidualnych źródeł ciepła na potrzeby ogrzewania, zainstalowanych w miejskiej zabudowie rozproszonej i budownictwie wiejskim, wynosi:
• kotły centralnego ogrzewania – 1,5 mln,
• piece ceramiczne (kaflowe) – 7,5 mln,
• piece metalowe — 1,5 mln,
• kuchnie i piece kuchenne – 6,5 mln.
Urządzenia grzewcze użytkowane w budownictwie rozproszonym i wiejskim charakteryzują się wyjątkowo niską sprawnością cieplną, ich obsługa jest pracochłonna, a ponadto stanowią one źródło znacznego zanieczyszczenia środowiska. Niska sprawność tych urządzeń, przystosowanych głównie do spalania koksu lub węgla grubego, spowodowana jest koniecznością spalania paliw o niekontrolowanej jakości, a niekiedy miału węglowego lub różnego rodzaju odpadów.
Poważne problemy energetyczne stwarza również zaopatrzenie ludności w ciepłą wodę użytkową. W 2000 r. liczba ludności zamieszkałej w różnych typach zabudowy wynosiła:
– miejska zwarta 12,1 mln
– miejska rozproszona 11,3 mln,
– wiejska 14,7 mln.
W zabudowie miejskiej zwartej ciepło do przygotowania c.w.u. dostarczane jest głównie ze źródeł scentralizowanych (ok. 40%). Drugim źródłem energii jest gaz sieciowy (ok. 30%). Udziały obu tych źródeł rosną kosztem zmniejszenia liczby pieców węglowych.
W zabudowie miejskiej rozproszonej dominującym źródłem energii do przygotowania c.w.u. jest gaz sieciowy (ok. 40%), a podgrzewacze na paliwa stałe stanowią ok. 30%.
W zabudowie wiejskiej c.w.u. przygotowywana jest głównie w urządzeniach opalanych węglem (podgrzewacze i trzony kuchenne).
Powyższe dane należy traktować orientacyjnie, gdyż w kraju brakuje wiarygodnych danych statystycznych w tym zakresie. Można stwierdzić, że średnie zużycie paliwa i energii do ogrzewania i przygotowania c.w.u. na potrzeby statystycznie średniej wielkości mieszkania o powierzchni ok. 55,7 m2 wynosi (dane odnoszą się do ok. 50% liczby mieszkań w kraju):
* paliwo:
– na jedno mieszkanie — ok. 6 100 kg/a węgla kamiennego, tj. 4 870 kg/a p.u.
– na lm2 powierzchni użytkowej – ok. 110 kg/a węgla kamiennego, tj. ok. 88 kg/a p.u.
* ciepło:
– na jedno mieszkanie – ok. 21 450 kWh/a,
– na lm2 powierzchni użytkowej – ok. 385 kWh/a.
Rosnące koszty pozyskiwania i transportu paliw, a równocześnie konieczność przyspieszenia rozwoju budownictwa, stwarzają poważne problemy z pokryciem zapotrzebowania na energię do ogrzewania i przygotowania c.w.u.
Jedną z możliwości złagodzenia tych trudności jest zastosowanie pomp ciepła do ogrzewania i przygotowania c.w.u. w budownictwie, gospodarce rolnej i przemyśle. Pompa ciepła umożliwia wykorzystanie praktycznie nieograniczonych zasobów energii odnawialnej oraz odpadowej (promieniowanie słoneczne, zasoby geotermiczne, ciepło zawarte w powietrzu zewnętrznym, wodach powierzchniowych i gruntowych, ściekach, zużytym powietrzu wentylacyjnym, powrotnej wodzie sieciowej itp.).
Znane od ponad stu lat w teorii urządzenie i stosowane dawniej tylko sporadycznie zostało niejako na nowo odkryte. Obecnie obserwuje się znaczny rozwój pomp ciepła i to zarówno w zakresie prac teoretycznych, zmierzających do optymalizacji konstrukcji oraz parametrów pracy, jak i praktycznego ich zastosowania w gospodarce bytowo-komunalnej i przemyśle.