Pełnią one rolę łączników rozdzielczych o stosunkowo niewielkiej liczbie łączeń i odznaczają się dużą zdolnością łączeniową. Napęd mają ręczny, elektromagnesowy lub silnikowy. Urządzenie wyzwalające wykonane jest jako wyzwalacz działający bezpośrednio na zapadkę zamka pod wpływem zmian np. prądu lub napięcia albo jako przekaźnik pełniący tę samą rolę pośrednio, np. poprzez przerwanie prądu cewki sterującej.
W zależności od potrzeb, łącznik może być wyposażony w następujące wyzwalacze:
— cieplne (termiczne), reagujące na ilość ciepła wytworzoną przez przepływający prąd,
— elektromagnetyczne, działające przy wzroście natężenia prądu ponad określoną wartość,
— zanikowe, działające bezzwłocznie przy spadku napięcia poniżej pewnej wartości i uniemożliwiające zarówno włączenie wyłącznika w stanie bez-napięciowym, jak i samoczynne jego załączenie przy powrocie napięcia do wartości roboczej,
— wybijakowe, do wyłączania zdalnego łącznika.
Poniżej zostaną omówione podstawowe typy i zasadnicze dane techniczne stosowanych w Polsce wyłączników.
Wyłączniki zwarciowe typu WIS służą do zabezpieczania urządzeń elektrycznych przed skutkami przeciążeń i zwarć oraz nieczęstych łączeń obwodów elektrycznych (do 10 ł/h). Wyłączniki są montowane w obudowie z tworzywa termoutwardzalnego. Mają napęd ręczny, względnie silnikowy. Są wyposażone w wyzwalacze nadprądowe wykonane w 2 odmianach:
— o obudowie kombinowanej (człon zwłoczny — cieplny i bezzwłoczny — elektromagnetyczny),
— tylko z członem elektromagnetycznym.
Wyłączniki zwarciowe uniwersalne typu APIJ są przeznaczone na duże prądy do pracy w sieciach prądu stałego i przemiennego. Służą do łączenia prądów roboczych oraz do zabezpieczania odbiorników i urządzeń zasilających przed skutkami zwarć, przeciążeń i zaniku napięcia. Wszechstronne wyposażenie wyłączników pozwala na stosowanie ich w układach elektrycznych, w których wymagane jest zdalne sterowanie, selektywne działanie zabezpieczeń zwarciowych, sygnalizacja i inne uzależnienia elektryczne. W Polsce były produkowane dwa typy wyłączników, a mianowicie APU-30 A i APU-50 A. Były one wykonywane jako:
— otwarte (bez obudowy), 1-, 2- lub 3-biegunowe (APU 50 tylko 2- lub 3-bie-gunowe),
— w obudowie stalowej,
— wysuwane, 3-biegunowe (oznaczone w symbolu dodatkowo literą W, np. APU-30A-W).
W zależności od wykonania, wyłączniki mogą być wyposażone w napęd ręczny, elektromagnesowy lub silnikowy.Dodatkowo wyłączniki APU mogą być wyposażone w następujące elementy:
— przekaźniki nadprądowe termobimetalowe na prąd przemienny,
— wyzwalacze napięciowe wybijakowe lub zanikowe,
— wyzwalacze zwarciowe zwloczne i szybkozwłoczne (tylko wyłączniki APU-50 A),
— amperomierz,
— obudowę stalową.
Innym typem wyłączników zwarciowych produkowanych w Polsce jest DS. Są one przeznaczone do łączenia i zabezpieczania przed skutkami zwarć i przeciążeń: maszyn elektrycznych, transformatorów, linii zasilających i innych urządzeń elektrycznych. Są produkowane jako 3-biegunowe; i z uwagi na konstrukcję wyzwalacza przeciążcniowo-zwarciowego są przystosowane wyłącznie do pracy w obwodach prądu przemiennego. Mogą być wyposażone w napęd ręczny lub elektryczny.
W ostatnich latach na rynku polskim pojawiło się wiele nowych rozwiązań wyłączników mocy dostosowanych do różnych sposobów ich mocowania, co umożliwia ich instalowanie w różnych typach rozdzielnic. Na przykład, firma Legrand oferuje wyłączniki typu DPX na prądy od 16 do 1600 A oraz typu DMX na prądy od 1250 do 4000 A. Wyłączniki te nadają się do mocowania stacjonarnego, w wersji wysuwnej lub z możliwością przejścia z wersji stałej na wysuwną. Mogą być wyposażone w wyzwalaczc przeciążeniowe; zwarciowe, napięciowe, różnicowoprądowe, liczniki zadziałań itp. Wyzwalacz nadprądowy może być w wersji elektronicznej.
Do grupy wyłączników mechanizmowych należą jeszcze wyłączniki zwarciowe typu WZO w obudowie izolacyjnej dobezpieczone ogranicznikiem prądu. Służą one do zabezpieczania urządzeń elektrycznych oraz kabli i przewodów przed skutkami przeciążeń i zwarć. Bardzo wysoka zwarciowa zdolność wyłączania wynosząca 100 kA pozwala na stosowanie ich tam, gdzie występują bardzo duże prądy zwarciowe, a wymagane są małe gabaryty wyłącznika. Z wyłącznikami współpracują bezpieczniki topikowe specjalnej konstrukcji. Wykorzystano znaną zasadę ograniczania prądów zwarciowych przez bezpiecznik topikowy zwany w tym przypadku ogranicznikiem prądu. Są produkowane na prądy 100 i 300 A oraz napięcie 500 V.